Norweskie słówka, których nie przetłumaczysz na polski

W każdym języku na świecie są takie słowa i wyrażenia, które nie mają dosłownego, jasno oddającego znaczenie, tłumaczenia na język polski.

Spójrz na ten nieco egzotyczny przykład prosto z Ugandy. W tym kraju rozróżnia się dwa typy nieznajomych – „omugwira” i „mukwano”. Pierwszy to nieznajomy, o którym nic nie wiesz, drugi to taki niby nieznajomy, ale przyjazny. Przyjaciel, którego nie znasz.
Sam widzisz, że aby precyzyjnie wyrazić znaczenie tych wyrazów, należało ułożyć długą polską definicję. To znaczy, że ciężko dopasować do nich krótki odpowiednik, który idealnie odda znaczenie obcego słowa.

Poniżej lista 10 norweskich wyrazów i wyrażeń, które nie mają swoich odpowiedników w polskim, wraz z wyjaśnieniem, co oznaczają.


1. Tidsklemma

Jest to uczucie lub faktyczny stan, że już na początku dnia czasu jest mniej niż potrzeba do wykonania wszystkich czynności. W praktyce oznacza to, że czasu jest na tyle mało, że dana osoba może nie wyrobić się ze zrobieniem zaplanowanych na dany dzień zadań: praca, wizyta u lekarza, obiad, zakupy w biegu, siłownia i kolacja urodzinowa mamy. „Tidsklemma” powoduje stres związany z tym, że jest się bardzo zajętym i zabieganym.

Przykład użycia: Hun er i tidsklemma. (Ona się nie wyrabia. Dosłownie: jest w uścisku czasu)

2. Dugnad

Jest to bardzo popularny sposób spędzania czasu raz lub dwa razy do roku związany z  bezinteresowną pracą na rzecz np. wspólnoty mieszkaniowej. To przykład nieodpłatnej działalności społecznej, który ma na celu niesienie pomocy. Norwegowie razem sprzątają okolice, zbierają liście, naprawiają usterki, odnawiają place zabaw.

Jest to dobra okazja, by poznać swoich sąsiadów, zintegrować się ze społecznością lokalną i spędzić razem czas. Ciężko jest zbudować relacje sąsiedzkie, siedząc w domu, a w tak małym społeczeństwie, jak Norwegia, wszystko opiera się na znajomościach. Co więcej, uczestnicząc w „dugnad”, masz okazje poćwiczyć język i lepiej poznać kulturę kraju.

Przykład użycia: Det er typisk norsk å jobbe på dugnad. (To jest typowo norweskie, że pracuje się na rzecz wspólnoty)


3. Matpakke

Paczka z jedzeniem. Często tłumaczona na polski jako prowiant, drugie śniadanie. Jest to gotowe jedzenie, które Norwegowie przygotowują w domu i zabierają ze sobą do pracy, do szkoły, na wycieczkę.

Przykład użycia: Jeg har matpakke med meg på skolen. (Mam w szkole ze sobą paczkę z jedzeniem)


4. Pålegg

Pochodzi od czasownika „å legge på” – nakładać, kłaść na. „Pålegg” oznacza wszystkie dodatki, które możesz położyć na kromkę chleba: szynka, ser, ogórek, łosoś, dżem itp. Jest on związany z popularnym w Norwegii zwyczajem szykowania „matpakke“.

Przykład użycia: Jeg liker å spise brødskiver med pålegg. (Lubię jeść kromkę chleba z dodatkami)

5. Russ

Kim jest „Russ”? To odpowiednik polskiego maturzysty, absolwenta kończącego liceum. Na przełomie kwietnia i maja, przez około miesiąc uczniowie ostatnich klas szkół średnich imprezują, bawią się i… zdają egzaminy. W tym czasie odbywa się tzw. „russetid”. Uczniowie chodzą ubrani w charakterystyczne kombinezony, najczęściej w kolorze czerwonym lub niebieskim, wsiadają w specjalnie udekorowane autobusy i świętują zakończenie liceum.

Przykład użycia: Russ fester inni en russebuss. (Maturzysta świętuję w autobusie)


6. Utepils

Tłumaczy się jako piwo w plenerze. Norwedzy po długiej zimie są tak stęsknieni za długimi słonecznymi dniami, że gdy tylko pojawiają się pierwsze promienie słoneczne, od razu proponują „utepils“.

Przykład użycia: Skal vi ta en utepils? (Idziemy na piwo w plenerze?)

7. Koselig

Najczęstszym tłumaczeniem tego słowa na polski jest przytulny, miły, ciepły. W Norwegii wszystko powinno być „koselig”. Począwszy od mieszkania, poprzez ulubione miejsca, aż po ubranie.

Kiedy chcesz powiedzieć, że spędzasz czas w miły sposób z bliskimi ludźmi, używasz czasownika „å kose seg”. Sformułowanie, które dotyczy sytuacji, w których jest nam przyjemnie i dobrze.

Przykład użycia: Kose deg på ferie! (Baw się dobrze na wakacjach)


8. Friluftsliv

Nie bez powodu Norwegowie reprezentują czołówkę najszczęśliwszych krajów na świecie. Jednym z czynników, które sprawiają, że stopień zadowolenia mieszkańców Norwegii jest tak wysoki, jest fakt, że w ich życiu bardzo dużą rolę odgrywa „firluftsliv”, czyli życie na świeżym powietrzu. Aktywne spędzanie wolnego czasu na łonie natury, obcowanie z nią, wycieczki, spacery, sport uprawiany na świeżym powietrzu, zimowe ekspedycje na biegówkach, wyjazd do domku letniskowego („hytte”). Norweska kultura ukształtowała się w dużej części w naturze i jest związana z zakorzenioną potrzebą obcowania z nią w harmonii.

Przykład użycia: Hvorfor driver de med friluftsliv? (Dlaczego oni zajmują się życiem na świeżym powietrzu?)

9. Takk for alt

Wbrew pozorom nie należy używać tego zwrotu, gdy chcesz podziękować drugiej osobie za wszystko. To wyrażenie używane na pogrzebach, pisane jest na nagrobkach i wieńcach i można porównać je do polskiego: ostatnie pożegnanie.

Przykład użycia: Takk for alt du har gjort for meg. (Dziękuję za wszystko, co dla mnie zrobiłeś) Jako ostatnie pożegnanie ze zmarłym.


10. Takk for sist

Wyrażenia używa się w sytuacji, kiedy dziękujesz drugiej osobie za ostatnie spotkanie.
Bez względu na to, co robiliście, ten zwrot grzecznościowy pokazuje, że wasze ostatnie spotkanie było przyjemne i wspólny czas sprawił Ci radość.  Możesz powiedzieć tak do osoby, którą widziałeś wczoraj albo kilka lat temu. Nie ma tu granicy czasu ani daty ważności.

Przykład użycia: Takk for sist! Det var morsom! (Dziękuję za ostatnie spotkanie / ostatni raz! Było zabawnie!)

Przeczytaj także:

• Co Cię zaskoczy w Norwegach?
• 5 przeszkód w znalezieniu pracy w Norwegii